Robotisering arbeidsmarkt

In de brandbrief van een aantal hoogleraren over robotisering van de arbeidsmarkt half februari 2018 kwam naar voren dat zij zich zorgen maken over het tekort aan visie binnen de politiek over dit onderwerp. Deze brief werd opgepikt door een aantal nieuwszenders, maar wat in die berichten minder naar voren kwam is de positieve noot over robotisering in de brief. Maar waar hebben we het dan over?

Soorten robots

In de berichtgeving over robotisering worden vaak alle robots over één kam geschoren, terwijl er veel verschillende soorten robots zijn. Van speelgoed (zelfbouwpakketten of robothondjes) tot grote industriële robots, maar ook software robots en AI worden hiertoe gerekend. De ontwikkelingen voor deze verschillende soorten robots gaan op een verschillende snelheid. Zeker als je dat beziet met betrekking tot gevolgen voor de arbeidsmarkt. Industriële robots zijn in sommige branches al gemeengoed, collaboratieve robots (CoBots) zijn hard op weg om gemeengoed te worden. Er is dus al ervaring met de gevolgen voor werkgelegenheid, verandering van takenpakket en werkvreugde als gevolg van robotisering. Daarover later meer.

Argumenten tegen robotisering

In de nieuwsmedia is de afgelopen paar jaar veel aandacht geweest voor argumenten tegen robotisering en de nadelen van automatisering en robotisering. Zo zouden robots het werk overnemen en banen zullen verdwijnen met als gevolg een grote stijging van werkeloosheid. Want, personeel heeft de risico’s van hoge kosten bij ziekte en ontslag en een robot niet.

Robots vs mensen

Menselijke eigenschappen zoals compassie, emotie, vriendschap en creativiteit kunnen niet door een robot worden overgenomen. Een robot heeft deze eigenschappen niet en kan werk dat met deze eigenschappen samenhangt niet overnemen. Sowieso kan een robot gemiddeld slechts 10% van een baan overnemen. Vooral bij CoBots gaat het om het overnemen van, vaak saaie en fysiek belastende of zelfs gevaarlijke, repetitieve taken van een functie. Hierdoor blijft de functie bestaan, maar kan productie verhoogd worden en is de functie voor de medewerker veiliger, uitdagender en leuker geworden.

Nieuwe banen door robotisering

Buiten het feit dat banen niet allemaal verdwijnen, maar het werk verandert, zorgt robotisering voor nieuwe banen. Door hogere arbeidsproductiviteit van robotisering ontstaan al nieuwe banen, maar ook het robotiseren zelf levert nieuwe banen op.

Verder kan robotisering het tekort aan personeel opvangen. Het is in sommige beroepsgroepen nu al een uitdaging om aan personeel te komen en dat wordt alleen sterker. Daar zijn diverse redenen voor:

• vergrijzing,
• krimp beroepsbevolking,
• verhoging onderwijspeil bevolking.

De brandbrief aan de politiek

In 2014 zei Asscher al dat we onze jeugd moeten opleiden voor het andere werk. Niet trainen op routine, maar op het onverwachte; niet op feiten, maar op creatief analyseren en op het zoeken van nieuwe wegen.

Er is in de politiek dus wel aandacht voor, maar volgens de hoogleraren niet voldoende. Toch schrijven zij ook:

“We worden productiever waardoor we nieuw werk kunnen creëren of werk kunnen behouden in Nederland dat anders zou verdwijnen. Robots kunnen ons verlossen van gevaarlijk en ongezond werk en precisie-operaties mogelijk maken waarvoor een mensenhand ongeschikt is. Er zullen nieuwe beroepen ontstaan, die we nu nog niet kennen. Robots kunnen mensen met beperkingen helpen om aan het werk te blijven en te komen. Zij kunnen ondersteunen en faciliteren. Daarmee wordt de arbeidsmarkt niet exclusief maar juist inclusief.”

Onderzoek onder de doelgroep

De ondernemersorganisatie voor de technologische industrie (FME) liet onderzoek doen onder bijna 7.000 werknemers in de technologische industrie, waar al volop gewerkt wordt met geautomatiseerde en gerobotiseerde taken. Uit dit onderzoek blijkt dat robotisering wel veranderingen met zich meebrengt, maar dat die helemaal niet zo negatief zijn als vaak wordt voorgeschoteld. Enkele cijfers uit het onderzoek:

• 95% denkt in de toekomst te kunnen voldoen aan de nieuwe eisen van het werk
• 91% ziet dat er al gewerkt wordt met nieuwe technologie
• 84% verwacht dat er taken bijkomen
• 83% ziet de ontwikkelingen vooral als kans
• 71% denkt meer samen te werken met mensen buiten de afdeling
• 61% verwacht duidelijke veranderingen in werk
• 58% ziet functies ontstaan
• 51% verwacht uitdagender werk

Dit onderzoek liet ook zien dat er geen grote verschillen zijn in zienswijze tussen generaties, opleidingsniveaus en sectoren. Wat wel naar voren kwam is dat weerstand bij medewerkers tegen automatisering vooral te maken heeft met informatie. Hoe beter medewerkers geïnformeerd worden door management, des te positiever ze zijn over automatisering en hun eigen rol daarin.

Visie van een system integrator

Als system integrator van robotsystemen zien we hier en daar ook weerstand op de werkvloer. Dat heeft gedeeltelijk te maken met onbekendheid en gedeeltelijk met karaktereigenschappen: sommige mensen zijn gewoon huiverig voor veranderingen. Maar als medewerkers door management meegenomen worden in de ontwikkelingen binnen hun organisatie en als ze zien dat hun werk ten goede verandert, verdwijnt die weerstand. De hele maakindustrie begint langzaam open te staan voor robotisering.